تمیز کردن و روغنکاری منظم الکتروموتورها نه‌تنها از خرابی‌های پرهزینه جلوگیری می‌کند، بلکه کارایی و طول عمر این تجهیزات حیاتی را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد.
الکتروموتورها تشکیل شده از سیم‌پیچ‌های روتور و استاتور بوده که این سیم‌پیچ‌ها دارای مقاومت اهمی هستند. در زمان عبور جریان الکتریکی از این سیم‌پیچ‌ها، مقداری از انرژی الکتریکی به شکل گرما و حرارت تلف می‌شود و از طرفی پوسته فلزی موتور و همچنین هسته آن که از آهن تشکیل شده است همواره در میدان متغیر مغناطیسی قرار دارند؛ به همین دلیل مقداری از انرژی الکتریکی به صورت تلفات هسته از بین می‌رود. این دو عامل یعنی تلفات هسته و تلفات اهمی باعث افزایش دمای موتور می‌شود. افزایش دمای موتور کارکرد موتور را دچار اشکال می‌کند به همین علت نیاز است تا الکتروموتور را روغنکاری کنید.
در این مطلب قصد داریم مهم‌ترین نکاتی که در هنگام تمیز کردن و روغنکاری الکتروموتور نیاز است بدانید را به شما توضیح دهیم.
علت تمیز کردن و روغنکاری الکتروموتورها چیست؟
افزایش دمای موتور باعث کاهش راندمان و عمر مفید موتور می‌شود؛ از این رو لازم است تا دمای موتور را کاهش دهیم. این کار توسط فن یا تهویه‌ای که روی موتور تعبیه می‌شود، انجام می‌گیرد. به مرور زمان قسمت‌های مختلف موتور به علت رطوبت و گرد و غبار جرم می‌گیرد که این جرم‌ها باعث خشک شدن یاتاقان‌ها می‌شود و در نتیجه موجب می‌شود که موتور به خوبی خنک نشود؛ بنابراین نیاز است تا موتور را روغنکاری و تمیز کنید.
وسایل و ابزار مورد نیاز برای تمیز و روغنکاری الکتروموتورها
برای تمیز کردن و روغنکاری الکتروموتور، داشتن ابزارهای مناسب ضروری است. جدول زیر ابزارهای کلیدی و کاربرد آن‌ها را نشان می‌دهد:
ابزار | کاربرد |
|---|---|
آچار (تخت، رینگی، بوکسی) | باز و بسته کردن پیچ‌ها و اتصالات بدنه و درپوش‌ها |
پیچ‌گوشتی (دوسو، چهارسو) | دسترسی به پیچ‌های کوچک و تنظیم قطعات داخلی |
گریس‌پمپ و روغن‌دان | تزریق گریس به بلبرینگ‌ها و روغن به یاتاقان‌ها |
کمپرسور باد | زدودن گردوغبار از نقاط غیرقابل‌دسترس |
برس مویی/سیمی | پاک‌سازی چربی و جرم از قطعات |
چکش نرم و سمبه | جدا کردن درپوش‌ها و قطعات بدون آسیب به اجزا |
تشت، آب گرم، شوینده غیرخورنده | شست‌وشوی قطعات با مواد مناسب |
گریس، والوالین، روغن موتور | روان‌کاری قطعات متحرک برای کاهش اصطکاک و محافظت در برابر رطوبت |
مراحل تمیز کردن و روغنکاری الکتروموتور
۱٫ آماده‌سازی و ایمن‌سازی
قطع منبع تغذیه: قبل از هر اقدامی، مطمئن شوید که الکتروموتور از برق کاملاً جدا شده است. از مولتی‌متر برای بررسی نبود جریان استفاده کنید.
علامت‌گذاری قطعات: درپوش‌ها، هوزینگ‌ها و سایر قطعات را با ماژیک یا سنبه علامت‌گذاری کنید تا مونتاژ مجدد ساده‌تر شود.
مستندسازی: از اتصالات سیم‌ها و موقعیت قطعات عکس بگیرید یا یادداشت کنید.
۲٫ جداسازی قطعات
باز کردن بدنه: با آچار و پیچ‌گوشتی، پیچ‌های نگهدارنده درپوش‌ها و پایه را باز کنید. معمولاً هر طرف موتور ۶ تا ۸ پیچ دارد.
جدا کردن پولی: از گیرپولر برای خارج کردن پولی (چرخ تسمه) از شفت استفاده کنید.
خارج کردن روتور: روتور و سوئیچ استارت را با احتیاط از محفظه جدا کنید. مراقب باشید به سیم‌پیچ‌ها آسیبی نرسد.
جدا کردن درپوش‌ها: با چکش نرم و سمبه، درپوش‌های دو طرف موتور را جدا کنید.
۳٫ تمیز کردن قطعات
پاک‌سازی اولیه: با کمپرسور باد، گردوغبار و ذرات ریز را از قطعات داخلی و خارجی پاک کنید.
شست‌وشو با آب گرم: قطعات غیرحساس را در تشت آب گرم (۴۰-۵۰ درجه سانتی‌گراد) قرار دهید و با برس مویی و شوینده غیرخورنده (مانند صابون صنعتی) بشویید. از گازوئیل فقط برای قطعات فلزی استفاده کنید و از تماس آن با مواد لاستیکی جلوگیری کنید.
تمیز کردن قطعات حساس: برای سیم‌پیچ‌ها و عایق‌ها، از دستمال مرطوب‌شده با چربی‌زدای غیرقابل‌اشتعال استفاده کنید. از ریختن مستقیم شوینده روی این قطعات خودداری کنید.
خشک کردن: قطعات را با هوای فشرده یا در مجاورت هوای گرم خشک کنید تا رطوبت باقی نماند.
۴٫ روغنکاری و گریس‌کاری
گریس‌کاری بلبرینگ‌ها: با گریس‌پمپ، گریس مناسب (مانند گریس لیتیومی یا والوالین برای محیط‌های مرطوب) را به بلبرینگ‌ها تزریق کنید. از پر کردن بیش‌ازحد خودداری کنید.
روغنکاری یاتاقان‌ها: با روغن‌دان، روغن موتور یا روان‌کار معدنی را به یاتاقان‌ها و بوش‌ها اضافه کنید. برای یاتاقان‌های در معرض رطوبت، از سیستم فتیله‌ای استفاده کنید.
انتخاب روان‌کار: روان‌کار باید با دما، سرعت و شرایط محیطی موتور سازگار باشد. والوالین برای دماهای بالا (تا ۱۷۰ درجه سانتی‌گراد) ایده‌آل است.
۵٫ مونتاژ و تست نهایی
نصب قطعات: روتور، بلبرینگ‌ها و سوئیچ استارت را در جایگاه خود قرار دهید.
بستن درپوش‌ها: درپوش‌ها را طبق علامت‌گذاری‌ها نصب کرده و پیچ‌ها را با آچار محکم کنید.
اتصال سیم‌ها: سیم‌ها را به ترمینال‌ها متصل کنید و از تصاویر یا یادداشت‌ها برای اطمینان از صحت اتصالات استفاده کنید.
بررسی حرکت شفت: شفت را با دست بچرخانید تا از روانی حرکت مطمئن شوید.
تست عملکرد: موتور را روشن کنید و جریان، ولتاژ، صدا و لرزش را بررسی کنید. در صورت وجود مشکل، موتور را خاموش کرده و عیب‌یابی کنید.
انواع روان‌کارها و کاربرد آن‌ها
انتخاب روان‌کار مناسب برای بلبرینگ‌ها و یاتاقان‌ها تأثیر مستقیمی بر عملکرد الکتروموتور دارد. جدول زیر انواع روان‌کارها و ویژگی‌های آن‌ها را مقایسه می‌کند:
نوع روان‌کار | ویژگی‌ها | کاربرد | مزایا | معایب |
|---|---|---|---|---|
گریس لیتیومی | چسبندگی بالا، مقاوم در برابر رطوبت | بلبرینگ‌های عمومی، محیط‌های مرطوب | کاهش اصطکاک، محافظت در برابر زنگ‌زدگی | نامناسب برای دماهای بسیار بالا |
والوالین (گریس نسوز) | تحمل دما تا ۱۷۰ درجه سانتی‌گراد | محیط‌های گرم و مرطوب، موتورهای سنگین | مقاومت بالا در برابر رطوبت و دما | هزینه بالاتر |
روغن معدنی | سیالیت بالا، خنک‌کنندگی خوب | یاتاقان‌های سرعت پایین، بوش‌ها | کاربرد آسان، هزینه کم | نیاز به تعویض مکرر |
روان‌کار اتوماتیک | تزریق خودکار، کنترل دقیق | موتورهای بزرگ، محیط‌های با دسترسی محدود | کاهش هزینه‌های نگهداری، دقت بالا | هزینه اولیه بالا |
نکاتی که باید در هنگام تمیزکردن و روغنکاری موتور در نظر بگیرید
- در هنگام شستشوی موتور لازم است که قطعات موتور را جدا کنید و با کمپرسور گردوغبار آن را بگیرید سپس قطعات موتور را با آب گرم و در صورت لزوم با مواد شوینده مانند صابون بشویید.
- گاهی به این علت که قطعات موتور بیش از اندازه چربی گرفته است افراد موتور را با گازوئیل شستشو می‌دهند؛ در این صورت باید توجه کنید که گازوئیل با مواد پلاستیکی که در ساختمان موتور بکار رفته است تماس نداشته باشد؛ چرا که گازوئیل باعث خراب شدن این قطعات پلاستیکی می‌شود.
- برای روغنکاری موتور از روغن یا گریس استفاده کنید. علت روغنکاری موتور کاهش اصطکاک در بلبرینگ‌ها و یاتاقان‌ها است؛ در واقع روغنکاری موجب افزایش عمر بلبرینگ‌ها یاتاقان‌ها می‌شود.
- روغنکاری بیش از اندازه الکتروموتور باعث افزایش گرمای ایجاد شده در موتور و آسیب به بلبرینگ‌ها و کاهش عمر مفید موتور می شود از طرفی روغنکاری کم‌تر از اندازه نرمال نیز عمر الکتروموتور را کاهش می‌دهد.
- برای جلوگیری از آسیب و خراب شدن زود هنگام بلبرینگ‌ها از هم‌تراز بودن الکتروموتورها اطمینان حاصل کنید.
- اگر الکتروموتورها مدت زمان زیادی کار نکنند، در قسمت داخلی موتور، رطوبت به وجود می‌آید و این رطوبت باعث زنگ زدگی موتور می‌شود؛ بنابراین در هنگام روغنکاری موتور بهتر است از مواد ضد زنگ‌زدگی استفاده کنید.
- یک تاریخچه از سرویس (تعمیر و نگهداری) موتور داشته باشید این کار باعث می‌شود تا از دوباره کاری پرهیز کنید.
- دقت کنید که در سرویس‌های روزانه ابتدا بدنه خارجی موتور را بررسی کنید سپس فن‌ها را حرکت داده و از سلامت فن‌ها اطمینان پیدا کنید سپس پوسته خارجی الکتروموتور را تمیز کنید و مقدار جریان و ولتاژ را کنترل کنید. در صورت مشاهده هرگونه عیب در موتور درصدد رفع آن برآیید.
- در سرویس‌های هفتگی به بررسی یاتاقان‌ها، بلبرینگ‌ها و بوش‌ها بپردازید و اگر متوجه سروصدا در بلبرینگ‌ها شدید آن‌ها را روغنکاری کنید.
در این مقاله به بررسی علت تمیز کردن الکتروموتورها و نکاتی که باید در هنگام روغنکاری و شستشوی موتور در نظر بگیرید پرداختیم و دانستیم که روغنکاری و شستشوی موتور باعث افزایش طول عمر آن و کارکرد درستش می‌شود؛ همچنین اعمالی را که برای سرویس کردن روزانه، هفتگی و سالانه الکتروموتور باید به آن توجه کنید را به شما آموزش دادیم. امیدواریم این مقاله برای شما مفید واقع شده باشد.
مقالات مرتبط:
سوالات متداول
شستشو و گریس‌کاری الکتروموتورها تاثیر بسیار زیادی روی افزایش کارایی و طول عمر موتور می‌شود.
معمولا وضعیت الکتروموتور باید به صورت روزانه چک شود؛ اما برای سرویس کلی و اساسی آن باید سالانه اقدام کنید.
در سرویس‌های روزانه الکتروموتورها لازم است به بررسی پوسته خارجی موتور و سلامت کارکرد فن‌ها بپردازید. علاوه بر این مقدار جریان و ولتاژ را بررسی و کنترل کنید.
در سرویس‌های هفتگی الکتروموتورها باید به بررسی سلامت یاتاقان‌ها، بلبرینگ‌ها و بوش‌ها بپردازید و اگر متوجه صدای نامتعارف در بلبرینگ‌ها شدید باید آن را روغنکاری کنید علاوه بر این اگر بوش‌ها گشاد شده بود باید آن‌ها را تعویض کنید