امروزه در اکثر وسایل برقی خانگی و صنعتی الکتروموتور را مشاهده می کنیم. این موتورهای تک فاز و سه فاز در بسیاری از صنایع مانند سیمان، فولاد، بالابر و … استفاده می شوند. یکی از مهم ترین نکاتی که برای استفاده از الکتروموتور باید در نظر داشته باشیم داشتن سیم پیچی مناسبی است که به راحتی آسیب نبیند و دستگاه را دچار مشکل نکند. چرا که وظیفه تولید میدان مغناطیسی به عهده سیم پیچ می باشد. جنس سیم پیچ ها از مس یا آلومینیوم است و باید از آنها در برابر بارهای اضافی و حرارت محافظت کرد.
در بسیاری از موارد در صورت خرابی سیم پیچ الکتروموتور می توان به راحتی آن را با سیم پیچ دیگری جایگزین کرد و از موتور الکتریکی مجددا مانند قبل استفاده نمود. برای تعمیر سیم پیچ فاکتورهای مختلفی از جمله سطح مقطع سیم، جنس، تعداد حلقه های سیم، تعداد کلاف ها و گام سیم بندی اهمیت فراوانی دارد که در ادامه هر کدام را توضیح خواهیم داد.( در صورتی که در مورد الکتروموتور و مدل های مختلف این وسیله سوالاتی دارید پیشنهاد می کنیم مقاله الکتروموتور را مطالعه نمایید.)
آشنایی با اجزای الکتروموتور
آشنایی با اجزا و قطعات الکتروموتور از این جهت حائز اهمیت است که بدانید سیم پیچ ها در کدام قسمت ها و به چه اشکالی بسته می شوند. مهم ترین قطعات الکتروموتور شامل :
- روتور (قسمت متحرک الکتروموتور)
- استاتور (قسمت ثابت)
- منبع تغذیه موتور
- آهنربا
- سوئیچ
- زغال هدایت کننده
- آرمیچر موتور
می شود که سیم پیچ ها هم در قسمت روتور و هم در قسمت استاتور به کار برده می شوند.
دانستن تعداد شیار های استاتور (با حرف z نشان داده می شود.)، تعداد فاز الکتروموتور (تک فاز یا سه فاز) و تعداد قطب های الکتروموتور برای پیدا کردن تعداد و میزان سیم پیچی بسیار مهم است.
مقالات مرتبط : راه اندازی الکتروموتور به زبان ساده
روش های سیم پیچی الکتروموتور
همانطور که در بالا اشاره کردیم بر اساس عوامل مختلفی نوع سیم پیچی تغییر می کند. انواع سیم پیچی الکتروموتور شامل : سیم پیچی گام کامل، گام کسری، سیم پیچی ستاره، مثلث، موج، دور و … تقسیم بندی می شود.
سیم پیچی روتور و استاتور
سیم پیچ های استاتور درون شیارهای روی استاتور جا می گیرد و به دو صورت ستاره و دلتا سیم پیچی می شود.
در مورد سیم پیچی روتور نیز دو مدل وجود دارد که شامل دور و موج می شود . در سیم پیچی دور که خود سه زیر مجموعه ساده، دوتایی و سه تایی دارد تساوی و برابری در همه قسمت ها وجود داشته، خط ها و قطب ها به صورت مشابه به هم وصل می شوند که ماشین های ولتاژ پایین و جریان بالا از این سیم پیچی استفاده می کنند.
سیم های موجود در سیم پیچ موج را به صورت موازی با هم اتصال می دهند و بین دو براش مثبت و منفی خطوط موازی وجود دارد. برخلاف سیم پیچ دور این سیم پیچ را برای ماشین هایی که ولتاژ بالا و جریان کم دارند به کار می برند.
سیم پیچی الکتروموتور تک فاز و سه فاز
الکتروموتورهای تک فاز که بیشتر در مناطق مسکونی به کار می روند را به پنج حالت مختلف می توان سیم پیچی نمود:
- سیم پیچی به روش گام کسری : از این روش هنگامی استفاده می شود که ابتدا و انتهای کلاف سیم پیچ کمتر از ۱۸۰ درجه اختلاف فاز دارند که نیروی محرکه کم و توان موتور کاهش پیدا می کند که برای جبران آن گام را کوتاه می کنند و تعداد دور کلاف را افزایش می دهند.
- سیم پیچی به روش گام کامل : برخلاف روش قبل از این نوع سیم پیچی هنگامی استفاده می شود که اختلاف فاز بین ابتدا و انتهای کلاف ۱۸۰ درجه باشد. در این روش گام های قطبی و سیم پیچی با هم برابر و یکی هستند.
سیم پیچی به روش گام کسری مزایایی در مقایسه با گام کامل دارد که شامل : مصرف کمتر سیم، کم شدن و کاهش مقاومت اهمی موتور، افزایش کارایی موتور، کم شدن لرزش دینام و افزایش عمر مفید الکتروموتور می باشد.
روش های دیگری نیز برای سیم پیچی موتور تک فاز وجود دارند که در مقایسه با دو روش بالا کاربرد کمتری دارند. مانند سیم پیچی کمکی دائم در مدار یک طبقه گام کسری، سیم پیچی موتور القایی با خازن دائم کار و …
برای سیم پیچی الکتروموتورهای سه فاز از دو روش ستاره و مثلثی استفاده می شود . اتصال ستاره به حالتی است که انتهای هر سه کلاف به همدیگر و فازهای اصلی متصل می شوند. (این اتصال را با حرف Y نشان می دهند). اما در مورد اتصال مثلث اینگونه نبوده و انتهای کلاف اول به ابتدای کلاف دوم وصل شده و تا آخر به همین ترتیب ادامه پیدا می کند. در این روش هر فاز نقش یکی از ضلع های مثلث را انجام می دهد. (این اتصال با حرف D نشان داده می شود).
مقالات مرتبط : تفاوت الکتروموتور تک فاز و سه فاز
جهت کسب اطلاع از جدیدترین لیست قیمت ها و مشاوره رایگان قبل از خرید می توانید با متخصصان ما تماس بگیرید
برای مشاوره رایگان نصب و هرگونه سوال فنی می توانید با این شماره تماس بگیرید
تجهیزات مورد نیاز برای سیم پیچی الکتروموتور
برای شروع هر کاری داشتن تجهیزات و وسایل مناسب لازمه اصلی آن کار می باشد. تجهیزاتی که قبل از شروع سیم پیچی الکتروموتور باید به همراه داشته باشید شامل:
- دستکش مخصوص : همراه داشتن دستکش مخصوص برقکاری برای جلوگیری از خطرات ناشی از عبور جریان برق اولین و مهم ترین رکن ایمنی کار با الکتروموتور و سیم پیچی این وسیله است.
- سیم لاکی : سیم مسی عایق شده مخصوص سیم پیچی الکتروموتور
- عایق های الکتریکی و حرارتی، ابزارهای معمول مانند پیچ گوشتی، انبردست، فازمتر و …
مقالات مرتبط : نحوه تست الکتروموتور به چه صورت است؟
مراحل سیم پیچی الکتروموتور
- اگر الکتروموتور سوخته و یا نیم سوز شده است باید هسته اصلی که سیم پیچ ها درون آن قرار دارد را از یاتاقان ها جدا کرد.
- بررسی عواملی که موجب سوختن الکتروموتور می شود و حل کردن آنها. مانند بررسی بلبرینگ و یاتاقان جلو و عقب
- چک کردن روتور الکتروموتور و اطمینان از سالم بودن آن
- بررسی هسته دستگاه و تعیین نوع کلاف بندی
- تمیز کردن هسته و جدا کردن استاتور از داخل موتور
- نقشه برداری از الکتروموتور : این کار برای این انجام می شود که هنگام قرار دادن مجدد قطعات در کنار هم جای آنها به هم نخورد و ایرادی در روند کار به وجود نیاید.
- عایق بندی دینام به وسیله روکش مناسب با طول و قطر شیار استاتور
- سیم پیچی الکتروموتور طبق نقشه ای که از قبل برداشته بودیم.
- سربندی و نخ بندی کلاف ها و قرار دادن تمام قطعات به حالت قبلی در سر جای خود.
مقالات مرتبط : الکتروموتور ترمز دار چیست و در کجا استفاده می شود؟
جنس سیم و عایق بندی در سیم پیچیهای الکتروموتور
سیم استفاده شده در سیم پیچی موتورهای الکتریکی کوچک در حدود ۱۵۰ کیلووات، معمولا از جنس سیم لاکی مس است. سیمها در این نوع از الکتروموتورها بصورت رشتهای استفاده میشوند. از طرف دیگر در الکتروموتورهایی که توان بالایی دارند جریان قوی از سیمها میگذرند، به همین دلیل در آنها از شینههای مسی استفاده میشود.
روتور داخل استاتور به چرخش در میآید تا با تغییر در میدان مغناطیسی جریان ایجاد کنند. وارد کردن نیرو به روتور باعث میشود در درون مدار جریان به حرکت در بیاید. این جریان در سیمها با مقاومت روبرو میشود و این تلف شدن انرژی به صورت گرما آزاد میشود. برای موتورهای توان بالا با جریان قوی کیفیت این عایقها از اهمیت بالایی برخوردار میشوند. این عایقها باید تحمل بالایی در برابر دما داشته باشند تا از ذوب شدنشان جلوگیری شود و اتصال کوتاه ایجاد نشود.
در برخی موتورهای الکتریکی با توان بسیار بالا عایقها برای حفاظت در برابر گرما و حرارت کافی نیستند. در این نوع از الکتروموتورها از وسیاه ای بنام فن خنک کننده استفاده میشود. در این حالت یک فن در انتهای موتور قرار گرفته و باد را به سمت پوسته موتور حرکت میدهد. در برخی الکتروموتورها نیز برای خنک کردن سیمپیچها از یک کانال روی موتور و استفاده از جریان آب استفاده میشود.
عوامل موثر در قیمت سیم پیچی الکتروموتور
عوامل مختلفی در تعیین هزینه نهایی سیم پیچ موثر هستند که شامل :
- نوع الکتروموتور : با توجه به تک فاز یا سه فاز بودن، نوع موتور و ساختار درونی آن میزان مصرف سیم و سختی کار متفاوت است که در قیمت نهایی سیم پیچی موثر است.
- موقعیت و دسترسی به الکتروموتور عامل بعدی است. این عامل به خصوص در مواقع تعمیر و سیم پیچی مجدد الکتروموتور تاثیر زیادی دارد. چرا که هر چه محیطی که الکتروموتور در آن قرار گرفته از نظر دسترسی سخت تر باشد هزینه کار هم افزایش پیدا می کند.
- عامل بعدی موارد امنیتی الکتروموتور است؛ چرا که اگر نیاز به نصب الکتروموتور در محیط عمومی یا محیطی باشد که احتمال سرقت آن وجود داشته باشد باید موارد امنیتی خاصی را در سیم پیچی لحاظ کرد.
مقالات مرتبط : بهترین راه های کاهش مصرف انرژی الکتروموتور
به صورت کلی سیم پیچی مجدد الکتروموتور برای موتورهایی که عمر بالایی دارد (بیشتر از ده سال) پیشنهاد نمی شود و به جای آن تعویض کلی موتور را باید در نظر داشت، چرا که موجب افزایش کارایی موتور می شود. همچنین باید این کار را به دست فردی با تجربه کافی بسپارید تا مشکلات احتمالی برایتان پیش نیاید.